Na podstawie badań poezji angielskiej i węgierskiej S. Ullmann zaobserwował, że transfer leksykalny pomiędzy percepcjami odbywa się od tzw. niższych do tzw. wyższych modalności sensorycznych. Przedstawił on następujący model synestezji: Dotyk/Temperatura -> Smak/Zapach -> Wzrok -> Słuch. Co oznacza, że prymarną domeną źródłową w metaforach jest dotyk, natomiast prymarnymi domenami docelowymi są wzrok oraz słuch. Badania frekwencji ram percepcyjnych jako źródłowych i docelowych w korpusie Synamet nie potwierdziły hipotezy Ullmanna, por. rys. 1.
Rys. 1. Wykres pokazujący frekwencję ram percepcyjnych jako źródłowych i docelowych w metaforach w korpusie Synamet.
Dla całego korpusu Synamet model synestezji przedstawia się następująco:
WZROK->PERCEPCJA ZŁOŻONA->DOTYK->SŁUCH->SMAK -> ZAPACH
Oznacza to, że w metaforach najczęściej ramą źródłową jest rama WZROKU, natomiast ramą docelową jest rama ZAPACHU. Rama ZAPACHU niemal nigdy nie występuje w metaforach jako rama źródłowa.
Analizy kategorii tekstów o największej produktywności metaforycznej (tzn. recenzje muzyki, perfum, piwa i wina) pokazały, że model synestezji zmienia się w zależności od tematyki blogów.
- Dla recenzji muzyki model przedstawia się następująco:
WZROK-> PERCEPCJA ZŁOŻONA-> DOTYK -> SMAK -> ZAPACH -> SŁUCH
- Dla recenzji perfum:
SŁUCH -> WZROK -> DOTYK -> SMAK -> PERCEPCJA ZŁOŻONA -> ZAPACH
- Dla recenzji piwa:
SŁUCH -> PERCEPCJA ZŁOŻONA -> WZROK -> DOTYK -> ZAPACH -> SMAK
- Dla recenzji wina:
WZROK -> PERCEPCJA ZŁOŻONA -> DOTYK”SŁUCH -> ZAPACH -> SMAK
Co ciekawe, nawet dla recenzji piwa i wina (czyli dość bliskich tematycznie) model synestezji jest inny. Wariantywność modelu synestezji w zależności od tematyki tekstów pozwala wysnuć wniosek, że nie jest on uniwersalny nawet w obrębie jednego języka.
LITERATURA
- Ullman, S. (1945). Romanticism and synaesthesia: a comparative study of sense transfer in Byron and Keats. Publ. Mod. Lang. Assoc. Am 60, 811-827.
- Ullmann, S. (1957). The Principles of Semantics. Blackwell, Oxford.